Skip to content
ΑποΚοινού
ΑποΚοινού
Αποανάπτυξη, Άμεση Δημοκρατία & Αυτοδιαχείρηση
  • Αρχική
  • Για Εμάς
  • Δράσεις
  • Κινήματα
    • Τοπικά Κινήματα
    • Διεθνή Κινήματα
  • Αρθρα
  • Βιβλιογραφία
  • Βιντεοθήκη
  • Forum
  • Αρχική
  • Για Εμάς
  • Δράσεις
  • Κινήματα
    • Τοπικά Κινήματα
    • Διεθνή Κινήματα
  • Αρθρα
  • Βιβλιογραφία
  • Βιντεοθήκη
  • Forum

Από το βιβλίο του John Holloway «ΡΩΓΜΕΣ ΣΤΟΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ», μετάφραση: Άννα Χολογουέη, εκδόσεις: Σαββάλας, 2006

Υπάρχει μία τρομερή αγωνία σε όλα αυτά. Είναι η αγωνία του τι μπορούμε να κάνουμε. Παντού γύρω μας βλέπουμε και αισθανόμαστε τις αδικίες του καπιταλισμού: τους ανθρώπους που κοιμούνται στους δρόμους ακόμη και στις πλουσιότερες πόλεις[1], τα εκατομμύρια που ζουν στα όρια της πείνας και πεθαίνουν τελικά από ασιτία. Βλέπουμε την επίδραση του κοινωνικού συστήματός μας στη φύση: την τεράστια συσσώρευση σκουπιδιών, την άνοδο της θερμοκρασίας σε παγκόσμια κλίμακα, που ενδεχομένως είναι μη αναστρέψιμη. Βλέπουμε τους ισχυρούς στην τηλεόραση και θέλουμε να τους βάλουμε τις φωνές. Και διαρκώς το ερώτημα: τι μπορούμε να κάνουμε, τι μπορούμε να κάνουμε, τι μπορούμε να κάνουμε[2];
Αυτό το βιβλίο είναι κόρη ενός άλλου. Το Change the World without taking Power (Hooloway 2002/2005, Ας αλλάξουμε τον κόσμο χωρίς να καταλάβουμε την εξουσία) υποστήριζε ότι η ανάγκη για ριζική κοινωνική αλλαγή (επανάσταση) είναι σήμερα πιο επείγουσα και προφανής από οποτεδήποτε άλλοτε, αλλά δεν ξέρουμε πώς να επιφέρουμε αυτή την αλλαγή. Η εμπειρία αλλά και η λογική μας λένε ότι αυτό δεν επιτυγχάνεται με την κατάληψη της εξουσίας. Τότε, όμως, πώς επιτυγχάνεται; Το ερώτημα επαναλαμβάνεται συνεχώς σαν ηχώ: πώς, πώς, πώς, πώς, πώς; Αμέτρητες συνελεύσεις στις οποίες λέμε (ναι, δεν θέλουμε να εμπλακούμε στον αυτάρεσκο, ψεύτικο, καταστροφικό κόσμο της κρατικής πολιτικής, αλλά τότε πώς, τι να κάνουμε; Δημιουργήσαμε ένα καταπληκτικό πείραμα στην Οαχάκα, όπου οι κάτοικοι πήραν τον έλεγχο της πόλης επί πέντε μήνες, αλλά το πείραμα κατεστάλη βίαια, και τώρα πώς, προς τα πού να τραβήξουμε;» Σήμερα, με την έκδηλη κρίση του καπιταλισμού, το ερώτημα γίνεται όλο και πιο επιτακτικό: Τότε πώς; Τι να κάνουμε;
Η κόρη είναι αρκετά ανεξάρτητη από τη μητέρα: δεν χρειάζεται να έχει διαβάσει κανείς το Ας αλλάξουμε τον κόσμο προκειμένου να κατανοήσει την επιχειρηματολογία αυτού του βιβλίου. Ωστόσο, η ανησυχία είναι η ίδια: πώς είναι δυνατόν να σκεφτόμαστε τη ριζική αλλαγή του κόσμου όταν φαντάζει τόσο ανέφικτη; Τι μπορούμε να κάνουμε;.
Αυτό το βιβλίο δίνει μια απλή απάντηση: ας προκαλέσουμε ρωγμές στον καπιταλισμό. Ας του δημιουργήσουμε ρήγματα με όσο περισσότερους τρόπους μπορούμε και ας προσπαθήσουμε να επεκτείνουμε και να πολλαπλασιάσουμε τις ρωγμές και να επιδιώξουμε τη σύγκλισή τους.
Την απάντηση δεν την επινόησε το βιβλίο αυτό. Αυτό το βιβλίο ανήκει, όπως όλα τα βιβλία, σε μια συγκεκριμένη  ιστορική στιγμή, στη ροή του αγώνα. Η απάντηση που προσφέρει αντικατοπτρίζει ένα κίνημα που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Σε αυτό τον κόσμο, όπου η ριζική αλλαγή φαίνεται τόσο αδιανόητη, υπάρχουν ήδη αμέτρητα πειράματα ριζικής αλλαγής, πειράματα για να γίνουν τα πράγματα με εντελώς διαφορετικό τρόπο. Δεν πρόκειται για κάτι το καινούργιο: οι πειραματικές αναζητήσεις ενός διαφορετικού κόσμου είναι ίσως εξίσου παλιές με τον καπιταλισμό. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένα κύμα, μια αυξανόμενη αντίληψη ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε τη μεγάλη επανάσταση, ότι πρέπει να αρχίσουμε να δημιουργούμε κάτι διαφορετικό εδώ και τώρα. Αυτά τα πειράματα είναι πιθανώς τα πρώτα σκιρτήματα ενός νέου κόσμου, κινήματα που αναπτύσσονται στα διάκενα και από τα οποία θα μπορούσε να αναδυθεί μια νέα κοινωνία.
Το επιχείρημά μας λοιπόν είναι ότι δεν μπορούμε να διανοηθούμε την επανάσταση παρά ως διαδικασία που συντελείται στα διάκενα. Συχνά υποστηρίζεται άτι η μετάβαση από τον καπιταλισμό στον μετακαπιταλισμό, σε αντίθεση με τη μετάβαση από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό, δεν μπορεί να συμβεί στα διάκενα. Αυτή την άποψη διατύπωσε πρόσφατα ο Χίλελ Τίκτιν: «Το πέρασμα από τον καπιταλισμό στο σοσιαλισμό είναι ποιοτικά διαφορετικό από το πέρασμα από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό, με την έννοια άτι ο σοσιαλισμός δεν μπορεί να υπάρξει στα διάκενα του καπιταλισμού. Η νέα κοινωνία μπορεί να υπάρξει πραγματικά μόνο όταν ανατραπεί το καπιταλιστικό σύστημα[3]». Εδώ, αντίθετα, υποστηρίζουμε ότι η επαναστατική αντικατάσταση ενός συστήματος από ένα άλλο είναι όχι μόνο ανέφικτη αλλά και ανεπιθύμητη. Τη ριζική αλλαγή του κόσμου την εννοούμε αποκλειστικά ως πολλαπλότητα κινημάτων που αναπτύσσονται στα διάκενα και ξεκινούν από το επιμέρους.
Οι «συνηθισμένοι άνθρωποι», που είναι και οι ήρωες αυτού του βιβλίου, βρίσκονται σε αυτά ακριβώς τα διάκενα. Οι αντιρρήσεις ως προς το κατά πόσο είναι συνηθισμένοι οι άνθρωποί μας είναι πολλές: ο εργάτης αυτοκινητοβιομηχανίας που πηγαίνει στο παραχωρημένο από το κράτος αγροτεμάχιο, η κοπέλα που διαβάζει το βιβλίο της στο πάρκο, οι φίλοι που ενώνονται για να δημιουργήσουν μια χορωδία, ο πατέρας που παραιτείται από τη δουλειά του για να προσέχει τα παιδιά του – πώς είναι δυνατόν όλοι αυτοί να θεωρούνται πρωταγωνιστές μιας αντικαπιταλιστικής επανάστασης; Και όμως, η απάντηση είναι απλή, αν νοήσουμε την επαναστατική αλλαγή ως διαδικασία που συντελείται απαραιτήτως στα διάκενα: ποιος πραγματοποίησε τον κοινωνικό μετασχηματισμό από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό; Ο Δαντόν και ο Ροβεσπιέρος ή οι χιλιάδες αφανείς και ενδεχομένως βαρετοί αστοί που απλώς άρχισαν να παράγουν με διαφορετικό τρόπο και να ζουν με διαφορετικά πρότυπα και διαφορετικές αξίες; Με άλλα λόγια, η κοινωνική αλλαγή δεν παράγεται από ακτιβιστές, ανεξάρτητα από το πόσο σημαντικός μπορεί να είναι ο ακτιβισμός σε αυτή τη διαδικασία. Η κοινωνική αλλαγή είναι, αντίθετα, αποτέλεσμα του σχεδόν ανεπαίσθητου μετασχηματισμού των καθημερινών δραστηριοτήτων εκατομμυρίων ανθρώπων[4]. Πρέπει να δούμε πέραν του ακτιβισμού, τις εκατομμύρια εκατομμυρίων αρνήσεις και όλα τα διαφορετικά πράττειν, τις εκατομμύρια εκατομμυρίων ρωγμές που αποτελούν την υλική βάση της πιθανής ριζικής αλλαγής.
Ωστόσο πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η απάντηση που δίνει αυτό το βιβλίο –να προκαλέσουμε ρωγμές στον καπιταλισμό – ίσως είναι απάντηση μη απάντηση. Ίσως μοιάζει με ολόγραμμα που φαίνεται τόσο συμπαγές ώστε να θέλεις να το αγγίξεις, μα, όταν απλώνεις το χέρι σου, δεν είναι πια εκεί. Μπορούμε πραγματικά να προκαλέσουμε ρωγμές στον καπιταλισμό; Τι σημαίνει αυτό; Είναι όντως ο καπιταλισμός μια σκληρή επιφάνεια που μπορούμε να της προκαλέσουμε ρωγμές ή απλώς ένας γλοιώδης βούρκος ο οποίος, έπειτα από κάθε μας προσπάθεια, χύνεται και πάλι στην αρχική του θέση, αηδιαστικός και άθικτος όπως πάντα;
Ή μήπως πάλι υπάρχει κάτι που δεν βλέπουν τα κουρασμένα μάτια μας; Μήπως οι απόπειρες δημιουργίας ρωγμών δημιουργούν κάτι πανέμορφο που αναδύεται από τα βάθη του βούρκου; Κάτι που τα μάτια μας δυσκολεύονται να δουν και τα αυτιά μας να ακούσουν; Κάτι που μιλάει σε μια γλώσσα την οποία δεν κατανοούμε;
Αν μητέρα και κόρη τραυλίζουν και οι δυο και μουρμουρίζουν ασυνάρτητα, αυτό συμβαίνει ίσως επειδή πασχίζουν να δουν, να ακούσουν, να μιλήσουν μια νέα γλώσσα ενός αναδυόμενου αστερισμού πάλης. Υπάρχουν φορές που μεταβάλλονται οι μορφές της σύγκρουσης, τα εξωτερικά σημάδια υποκείμενων δομικών δυσλειτουργιών, οι εκδηλώσεις της κρίσης. Το πρόβλημα είναι ότι κάθε σημαντική μεταβολή φέρνει και προβλήματα κατανόησης, επειδή το μυαλό μας είναι συνηθισμένο στα παλιά σχήματα. Ωστόσο, αν χρησιμοποιήσουμε τις παλιές έννοιες, υπάρχει κίνδυνος ανεξάρτητα από τις προθέσεις μας, ανεξάρτητα από το πόσο στρατευμένοι μπορεί να είμαστε στον κομμουνισμό (ή σε οτιδήποτε άλλο) η σκέψη μας να γίνει εμπόδιο για τις νέες μορφές πάλης. Είναι καθήκον μας να μάθουμε τη νέα γλώσσα πάλης και, μαθαίνοντάς την, να συμμετάσχουμε στη διαμόρφωσή της. Ίσως όσα ήδη αναφέραμε να αποτελούν ένα διστακτικό βήμα προς την εκμάθηση και τη διαμόρφωση αυτής της γλώσσας: αυτή είναι και η μεγαλύτερη φιλοδοξία μου, το στοίχημα αυτού του βιβλίου.
Η εκμάθηση μιας νέας γλώσσας είναι μια διαδικασία διστακτική, ένα ρωτώντας προχωράμε, μια απόπειρα να δημιουργήσουμε ανοιχτές ερωτήσεις έννοιες και όχι να παρουσιάσουμε ένα παράδειγμα[5] για την κατανόηση της παρούσας φάσης του καπιταλισμού[6]. Το βιβλίο χωρίζεται σε θέσεις, καθεμία από τις οποίες αποτελεί ένα ερώτημα διατυπωμένο ως πρόκληση, ως έναυσμα. Οι θέσεις μπορούν να νοηθούν ως μια σειρά από ερεθίσματα με τα οποία σε προκαλώ, αγαπητέ αναγνώστη, να με ακολουθήσεις μέχρι το επόμενο σημείο της επιχειρηματολογίας. Μερικές φορές αισθάνομαι το βιβλίο σαν ένα ταξίδι με τρένο, όπου βάζω τα δυνατά μου να σπρώξω τους αναγνώστες να κατέβουν σε κάθε στάση: αν όλα τα βήματα της επιχειρηματολογίας γίνουν αποδεκτά, τότε ίσως δεν έχω σπρώξει αρκετά δυνατά.
Σε όλα αυτά υπάρχει μια αγωνία, μια αμφιβολία, ένας κίνδυνος: όταν πασχίζουμε να δούμε κάτι που μόλις και μετά βίας διακρίνεται, να ακούσουμε κάτι που μόλις και μετά βίας ακούγεται, μπορεί να ακονίζουμε τα μάτια και τα αυτιά μας, αλλά μπορεί επίσης απλώς να φαντασιώνουμε. Ίσως αυτό που μόλις και μετά βίας καταφέρνουμε να δούμε και να ακούσουμε δεν υπάρχει πραγματικά, ίσως είναι απλώς αποκύημα των ευσεβών πόθων μας. Ίσως, πρέπει όμως να δράσουμε, να κάνουμε κάτι, να διαλύσουμε τον τρόμο της ακάθεκτης πορείας μας προς την καταστροφή. Ρωτώντας προχωράμε, αλλά προχωρώντας και όχι παραμένοντας ακίνητοι αναπτύσσουμε τα ερωτήματά μας. Καλύτερα να βαδίσουμε προς μια ενδεχομένως λανθασμένη κατεύθυνση και να δημιουργήσουμε το μονοπάτι στην πορεία παρά να συνεχίσουμε να στεκόμαστε πάνω από ένα χάρτη που δεν υπάρχει. Ας κρατήσουμε λοιπόν τους φόβους και τις αμφιβολίες μας στο ένα χέρι και ας αναζητήσουμε την πηγή της ελπίδας, τις εκατομμύρια απόπειρες να έρθουμε σε ρήξη με τη λογική της καταστροφής.



[1] Βλ. Davis (2006: 36): «Το Λος Άντζελες είναι η πρωτεύουσα του Πρώτου Κόσμου σε αριθμό αστέγων. Υπολογίζεται ότι 100.000 άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένου ενός συνεχώς αυξανόμενου αριθμού οικογενειών, κατασκηνώνουν στους δρόμους ή ζουν λαθραία σε πάρκα και κάτω από γέφυρες οδικών αρτηριών».
 
[2] Δεν πρόκειται για την κλασική αλλά απρόσωπη λενινιστική διατύπωση «Τι να κάνουμε;», που υπονοεί ήδη μια αποστασιοποίηση από τη δική μας ευθύνη, αλλά μάλλον για το «τι μπορούμε εμείς να κάνουμε;»
 
[3] Ticktin (2008), Για να είμαστε δίκαιοι, ο Τίκτιν συνεχίζει: «Αλλά πριν απ’ αυτό μπορούν να υπάρξουν ψευδοσοσιαλιστικές και πρωτοσοσιαλιστικές μορφές. Δεν είναι σοσιαλιστικές, αλλά έρχονται σε σύγκρουση με τον καπιταλισμό, ενώ ταυτόχρονα του προσφέρουν στήριγμα».
 
[4] Στο ίδιο πνεύμα, βλ. Papadopoulos, Stephenson & Tsianos (2008:xii): «Αναζητούμε την κοινωνική αλλαγή σε φαινομενικά ασήμαντα γεγονότα της ζωής». Βλ. επίσης Trapese Collective (2007:2): «Καθώς μαζικές διαμαρτυρίες ενάντια στο σημερινό οικονομικό σύστημα εμφανίζονται σε όλο τον κόσμο, από το Σιάτλ ως το Κανκούν, πέρα από το θέαμα των πανό, των δακρυγόνων και των ταραχών, όταν οι δρόμοι γίνονται και πάλι σιωπηλοί, συνηθισμένοι άνθρωποι κάνουν ασυνήθιστα και εκπληκτικά πράγματα, μαθαίνουν κάνοντας, φαντάζονται και χτίζουν άλλους εφικτούς κόσμους. Μπορούμε να αντισταθούμε στον κόσμο που ζούμε δημιουργώντας ταυτόχρονα τον κόσμο που θέλουμε να δούμε».
 
[5] Με την έννοια που δίνει στο παράδειγμα ο Τόμας Κουν, ως φιλοσοφικό ή θεωρητικό πλαίσιο (ΣτΜ).
 
[6] Με αυτή την έννοια, η παρούσα προσέγγιση μπορεί να συγκριθεί με αυτή που υιοθετούν οι Hardt & Negri (2000, 2004 και 2009).
 

Share this:

  • Tweet
  • Email

Related

Category: Αρχείο ΆρθρωνBy apokoinou22/01/2012Leave a comment
Share this post

Author: apokoinou

Post navigation

PreviousPrevious post:Τι είναι η επανάσταση; Ένα εκατομμύριο τσιμπήματα μέλισσας, ένα εκατομμύριο αξιοπρέπειες.NextNext post:Ανοιχτό κάλεσμα για τη δημιουργία αυτοδιαχειριζόμενου αγρού στα Τρίκαλα

Related posts

Πώς το Black Mirror εφαρμόζεται στην Κίνα
10/01/2019
ΑΝΤΙΔΡΑΣΤΗΡΙΟ ΑΥΤΟΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ, ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ΚΑΙ ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΗΣ «ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ»
08/01/2019
Η Γη δεν θα σωθεί με καλύτερου (οικολογικού) είδους ποτηράκια καφέ μιας χρήσης
31/12/2018
Γαλοπούλα η φιλόσοφος
23/12/2018
Γνώση: ύβρις ή αρετή;
18/12/2018
Το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων και τα πολιτικά ζητήματα που μας θέτει
18/12/2018

You must log in to post a comment.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Recent Posts
  • Αποανάπτυξη-Εργασία-Οικονομία-Θεσμικές Αλλαγές
  • Με αφορμή τις τοπικές εκλογές:Με ποιές ρεαλιστικές πολιτικές στις τοπικές κοινωνίες θα μπορούσαμε να επιδιώξουμε την ευζωία των “πολλών”
  • Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ –ΑΠΟΑΝΑΠΤΥΞΗΣ-ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΥ στη διαδικασία παραγωγής και διανομής της τροφής
  • Κάλεσμα στην “Αποκοινού” συνέλευση 17-19 Μαϊου
  • Για την Kοινότητα των κοινοτήτων
Recent Comments
  • Δημήτρης on Το ιδιωτικοποιημένο άτομο
  • Anonymous on Hello world!
  • wireless on ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ
  • ALEXANDROS on Η πολιτική απάθεια ως σύμπτωμα
  • ThemeNectar on The Field
Archives
  • October 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • February 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014
  • December 2013
  • November 2013
  • October 2013
  • September 2013
  • August 2013
  • July 2013
  • June 2013
  • May 2013
  • April 2013
  • March 2013
  • February 2013
  • January 2013
  • December 2012
  • November 2012
  • October 2012
  • September 2012
  • August 2012
  • July 2012
  • June 2012
  • May 2012
  • April 2012
  • March 2012
  • February 2012
  • January 2012
  • December 2011
  • November 2011
  • October 2011
  • September 2011
  • August 2011
  • July 2011
  • June 2011
  • May 2011
  • April 2011
  • March 2011
  • February 2011
Categories
  • Books
  • Food for thought
  • Topika_Kinimata
  • Uncategorised
  • Uncategorized
  • Video
  • Απόψεις
  • Αρχείο Άρθρων
  • Βιβλιογραφία
  • Βιντεοθήκη
  • Εκδηλώσεις
  • Συνέλευση
  • Συνεντεύξεις – Τύπος
  • Χωρίς κατηγορία
Meta
  • Log in
  • Entries feed
  • Comments feed
  • WordPress.org
Apokoinou team. Powered by Ecogaia

 

Loading Comments...
 

You must be logged in to post a comment.

    loading Cancel
    Post was not sent - check your email addresses!
    Email check failed, please try again
    Sorry, your blog cannot share posts by email.