Skip to content
ΑποΚοινού
ΑποΚοινού
Αποανάπτυξη, Άμεση Δημοκρατία & Αυτοδιαχείρηση
  • Αρχική
  • Για Εμάς
  • Δράσεις
  • Κινήματα
    • Τοπικά Κινήματα
    • Διεθνή Κινήματα
  • Αρθρα
  • Βιβλιογραφία
  • Βιντεοθήκη
  • Forum
  • Αρχική
  • Για Εμάς
  • Δράσεις
  • Κινήματα
    • Τοπικά Κινήματα
    • Διεθνή Κινήματα
  • Αρθρα
  • Βιβλιογραφία
  • Βιντεοθήκη
  • Forum

ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗ
Τι σημαίνει «μετά τον Καστοριάδη»; Μα ακριβώς αυτό που καταλαβαίνουμε εξαρχής. Τα χρόνια που ακολούθησαν τον θάνατο του μεγάλου φιλοσόφου ανέδειξαν την σημασία  της φιλοσοφικής και πολιτικής του σκέψης, έφεραν τα ερωτήματα που ο ίδιος είχε διατυπώσει στο επίκεντρο των κοινωνικών αγώνων, επιβεβαίωσαν την κριτική του στην καπιταλιστική (αν)ορθολογικότητα, έθεσαν το ζήτημα της Άμεσης Δημοκρατίας στην καρδιά της κοινωνίας. Ταυτόχρονα, νέες μορφές επικοινωνίας και συνταύτισης αναδύθηκαν, δριμύτατες κοινωνικές συγκρούσεις γκρέμισαν το κάτοπτρο της ασημαντότητας και καινούργιες πολιτικές αγωνίες προσπαθούν να βρουν λέξεις για να αρθρωθούν.  Ο λόγος του Καστοριάδη μοιάζει πιο επίκαιρος από ποτέ, ενώ η γλαύκα της Ακαδημίας,  αρχίζει να λοξοκοιτά μυωπικά το έργο του, με στόχο να το απολιθώσει. Όμως το έργο του Καστοριάδη δεν προσφέρεται για απολίθωση. Δεν είναι μία κλειστή θεωρία, είναι μια πρόσκληση σε πράξη, μια προτροπή σε αναστοχασμό, μία αξίωση αυτονομίας.
Σήμερα η αίσθηση πως ζούμε σε εποχές όπου η Ιστορία αλλάζει είναι έντονη καθώς η κοινωνική κινητικότητα, η διάχυση της πληροφορίας και οι κοινωνικές εντάσεις οξύνονται. Η αίσθηση της ιστορικής επιτάχυνσης διαφωτίζει τις πολιτικές διαστάσεις του Χρόνου. Το πολιτικό πρόβλημα, το πρόβλημα της πολιτικής απόφασης και της συλλογικής ταυτότητας επανατίθεται και όλες οι γνωστές λύσεις καταρρέουν. Το ερώτημα της εξουσίας στην βασική του μορφή γίνεται πάλι αινιγματικό και οι απόπειρες να επιλυθεί με όρους γυμνής ισχύος και ελλειμματικής νομιμοποίησης δεν μπορούν να καλύψουν τα πολλαπλά πεδία όπου εκδηλώνεται μία πρωτοφανής σημασιακή και αξιακή κρίση. Το πολιτικό ζήτημα επανέρχεται λοιπόν ως ζήτημα του δημόσιου Χώρου και του δημόσιου Χρόνου καθώς αυξάνεται η κοινωνική εντροπία και μαζί η συνειδητοποίηση της ρευστότητας και της ανασφάλειας. Η μεταλλαγές της εργασίας ισοδυναμούν με αλλαγές στην διαχείριση του κοινωνικού χρόνου. Θα υπενθυμίσουμε εξάλλου την ερωταπόκριση του καθηγητή Παναγιώτη Νούτσου: ‘ποια είναι τώρα τα δρώντα «κοινωνικά κινήματα»; Προφανώς παραμένει πρώτο, παρά την αυξομείωση και τις μεταπλάσεις της δυναμικής του, το κίνημα που προτάσσει τα του εργάσιμου χρόνου. Επιπλέον, ό,τι συνδέει αυτόν τον χρόνο με τον υπό διάθεση, με σημείο αναφοράς αρκετά κοινωνικά στρώματα’[1]. Η κατάρρευση των μεγάλων αφηγήσεων και η απονομιμοποίηση της μαζικής πολιτικής αφήνουν το κοινωνικό πεδίο γυμνό από έτοιμες δικαιώσεις νοήματος και φαντασιακές ταυτότητες που να προσφέρουν μία αίσθηση σταθερότητας και αιωνιότητας μέσα στην ιστορική θύελλα.
Η έννοια του Καιρού επανέρχεται στην φιλοσοφική και πολιτική συζήτηση είτε ως αντίθετη είτε ως  σύστοιχη με την έννοια της Ιστορίας[2]. Μυθικές εθνικές και πολιτισμικές συνέχειες επανεπενδύονται με νόημα για να καλυφθούν οι κοινωνικές α-συνέχειες που βιώνονται πλέον και στο παρόν, σαν δυσαρμονικές συγχρονικότητες[3]. Ακόμη και η επιστήμη, που πατά εδώ και έναν αιώνα σε θρυμματισμένα θεμέλια, ανακαλύπτει νέες απορίες στο μοντέλο της εξωτερικής πραγματικότητας που έχει κατασκευάσει και ακόμη και η επιβεβαίωση θεωρητικών προβλέψεων όπως το μποζόνιο Higgs (το καλοκαίρι του 2012) συνδέονται με την ανάδυση νέων μυστηριωδών οντοτήτων της θεωρίας όπως η σκοτεινή ύλη και η σκοτεινή ενέργεια που ανθίστανται σε όποια εμπειρική παρατήρηση, θέτοντας εν αμφιβόλω την ίδια την έννοια της παρατήρησης.
Παράλληλα, οι μεγάλες μεταφυσικές θέσεις που στήριξαν την εξουσία του εθνοκράτους και του καπιταλισμού, η μεταφυσική του Κράτους ως αναγκαίας μορφής εξουσίας, η μεταφυσική του Έθνους ως αιώνιας μορφής πολιτισμού, η μεταφυσική του τέλους της Ιστορίας και κυρίως η μεταφυσική της Ανάπτυξης ως φυσικής ορμής του ανθρώπου, όλες αυτές οι αυθαίρετες αξιώσεις θρυμματίστηκαν σαν νοήματα. Νέα νοήματα αναδύονται από τις μήτρες της κοινωνικής αλληλεγγύης και της πολιτικής αυτονομίας, το νόημα της Άμεσης Δημοκρατίας, το νόημα της κοινωνικής αυτοκυβέρνησης και το νόημα της περιορισμένης οικονομίας και της αποανάπτυξης, για να χρησιμοποιήσουμε τον όρο του Λατούς. Η δημιουργική σύνθεση αυτών των νοημάτων σε αυτόνομες θεσμίσεις σε έναν παγκόσμιο ορίζοντα, αποτελεί τα νήματα ενός νέου κόσμου που έρχεται, ενός νέου ανθρωπολογικού τύπου.
Δεν είναι τυχαίο πως η έννοια της δημιουργίας είναι κεντρική στην οντολογία και την ανθρωπολογία του Καστοριάδη, δεν είναι τυχαίο πως σε αυτό το πλαίσιο ο κοινωνικός χρόνος παύει να λογίζεται ως μεταφυσική ποιότητα και εμφανίζεται ως πολιτικό, κοινωνικό και ανθρώπινο διακύβευμα.
Το πρώτο ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσον η κριτική του Καστοριάδη υπήρξε καταρχάς εύστοχη και ορθή και κατά συνέπεια γόνιμη για τον σύγχρονο στοχασμό. Κατά πόσο μπορεί να βρει εφαρμογή στην ανάλυση των σύγχρονων κοινωνικών πραγματικοτήτων και κατά πόσο μπορεί να εκπληρώσει την φιλοδοξία του συνδυασμού της θεωρίας και της πράξης μέσα από το πρόταγμα της αυτονομίας.
Το δεύτερο ερώτημα είναι να εξετάσουμε τη σχέση του κοινωνικού χρόνου με την κοινωνική αυτοθέσμιση. Ως υποερώτημα αυτού προκύπτει το ζήτημα της σχέσης της οντολογίας της δημιουργίας του Καστοριάδη με τις πολιτικές θεωρίες της ελευθερίας και την δική του πολιτική πρόταση της αυτονομίας στο κοινωνικό πεδίο και πιο συγκεκριμένα στην οντολογία των θεσμών ως μορφών επένδυσης κοινωνικών χρονικοτήτων.
Τρίτο ερώτημα είναι ποιες συνέπειες προκύπτουν από αυτή τη θέση του Χρόνου-ως-Είναι σε σχέση με το υπαρξιακό ζήτημα της ατομικής θνητότητας και το πολύπλοκο πρόβλημα της ένταξης και παρουσίασης του ατόμου στο κοινωνικό πεδίο. Και πώς μπορεί να βοηθήσει στην εκδίπλωση της δημιουργικότητας του ατόμου με στόχο τον μετασχηματισμό της κοινωνίας προς την αυτονομία.
Επιπλέον ερώτημα, ποια σημασία μπορεί να έχουν οι έννοιες του δημόσιου χρόνου και του δημόσιου χώρου στον καθορισμό της πολιτικής έννοιας της ελευθερίας, τόσο ως θεσμίζουσα αυτονομία, όσο και ως θεσμισμένη κατάσταση με τη διττή όψη της αρνητικής και θετικής ελευθερίας[4]. Τι τύπου είναι η χρονικότητα της Άμεσης Δημοκρατίας; Ένα υποερώτημα είναι το ζήτημα της ριζικής ρήξης της κοινωνικής χρονικότητας που θέτει η εξέγερση και η επανάσταση.
Ο μόνος τρόπος να σκεφτούμε την εποχή μας είναι να αναστοχαστούμε πάνω στο παρελθόν και το παρόν μας. Ο μόνος τρόπος να τιμήσουμε τον Καστοριάδη είναι να συνεχίσουμε τον ζωντανό δημόσιο διάλογο με τη σκέψη του. Η λέξη ‘μετά’ στον τίτλο αυτού του βιβλίου έχει αποκλειστικά χρονολογική σημασία. Μετά τον θάνατο του μεγάλου φιλοσόφου, η σκέψη του παραμένει ζωντανή. Αποτελεί ένα στοιχείο ελευθερίας μέσα στην Ιστορία για την οποία είμαστε υπεύθυνοι, την Ιστορία που γράφεται στους δρόμους της αυτονομίας όχι με τα βήματα της θεωρίας, αλλά με τις ρήξεις της πράξης.

Αλ. Σχισμένος- Ν. Ιωάννου, Αθήνα, Νοέμβρης 2014

 



[1] Παναγιώτης Νούτσος, Για τον ρατσισμό των κοινωνιών μας, σελ. 160, εκδόσεις Παπαζήση 2014
[2]Βλ. Σωτήρης Σιαμανδούρας, Η έννοια της ελευθερίας στον Machiavelli, διδακτορική διατριβή, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών Επιστημών, 2012 και εκδόσεις Εξάρχεια 2014
[3]Παναγιώτης Νούτσος, Πώς η Ιστορία γίνεται Παρελθόν, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, 2008
[4]Όπως σχηματικά τις περιγράφει ο Isaiah Berlin στο ‘Τέσσερα Δοκίμια για την Ελευθερία’, εκδόσεις Scripta, 2001

Share this:

  • Tweet
  • Email

Related

Category: ΒιντεοθήκηBy apokoinou23/02/2015Leave a comment
Share this post

Author: apokoinou

Post navigation

PreviousPrevious post:Γιατί η Aριστερά λατρεύει την Aνάπτυξη;NextNext post:Δυο λόγοι γιατί το #Grexit θα πρέπει να πάψει να τρομάζει

Related posts

Αποανάπτυξη – Τοπικοποίηση – Κοινοτισμός
09/04/2019
Εκδήλωση/βιβλιοπαρουσίαση για τον Κοινοτισμό με τον Β.Νιτσιάκο στον ΕΚΧ Αλιμούρα
08/11/2018
Κοινωνία & Φύση υπό την τυραννία των Αγορών
02/08/2018
Η επικαιρότητα της σκέψης του Καστοριάδη σήμερα
10/12/2017
Ο Κόσμος Των Πολυεθνικών "Εκ Των Έσω" (Μια Συζήτηση Με Τον Νίκο Προγούλη)
13/06/2017
Άγια κατανάλωση
20/05/2017

You must log in to post a comment.

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Recent Posts
  • Αποανάπτυξη-Εργασία-Οικονομία-Θεσμικές Αλλαγές
  • Με αφορμή τις τοπικές εκλογές:Με ποιές ρεαλιστικές πολιτικές στις τοπικές κοινωνίες θα μπορούσαμε να επιδιώξουμε την ευζωία των “πολλών”
  • Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ –ΑΠΟΑΝΑΠΤΥΞΗΣ-ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΥ στη διαδικασία παραγωγής και διανομής της τροφής
  • Κάλεσμα στην “Αποκοινού” συνέλευση 17-19 Μαϊου
  • Για την Kοινότητα των κοινοτήτων
Recent Comments
  • Δημήτρης on Το ιδιωτικοποιημένο άτομο
  • Anonymous on Hello world!
  • wireless on ΑΜΕΣΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ
  • ALEXANDROS on Η πολιτική απάθεια ως σύμπτωμα
  • ThemeNectar on The Field
Archives
  • October 2019
  • May 2019
  • April 2019
  • February 2019
  • January 2019
  • December 2018
  • November 2018
  • October 2018
  • September 2018
  • August 2018
  • July 2018
  • June 2018
  • May 2018
  • April 2018
  • March 2018
  • February 2018
  • January 2018
  • December 2017
  • November 2017
  • October 2017
  • September 2017
  • August 2017
  • July 2017
  • June 2017
  • May 2017
  • April 2017
  • March 2017
  • February 2017
  • January 2017
  • December 2016
  • November 2016
  • October 2016
  • September 2016
  • August 2016
  • July 2016
  • June 2016
  • May 2016
  • April 2016
  • March 2016
  • February 2016
  • January 2016
  • December 2015
  • November 2015
  • October 2015
  • September 2015
  • August 2015
  • July 2015
  • June 2015
  • May 2015
  • April 2015
  • March 2015
  • February 2015
  • January 2015
  • December 2014
  • November 2014
  • October 2014
  • September 2014
  • August 2014
  • July 2014
  • June 2014
  • May 2014
  • April 2014
  • March 2014
  • February 2014
  • January 2014
  • December 2013
  • November 2013
  • October 2013
  • September 2013
  • August 2013
  • July 2013
  • June 2013
  • May 2013
  • April 2013
  • March 2013
  • February 2013
  • January 2013
  • December 2012
  • November 2012
  • October 2012
  • September 2012
  • August 2012
  • July 2012
  • June 2012
  • May 2012
  • April 2012
  • March 2012
  • February 2012
  • January 2012
  • December 2011
  • November 2011
  • October 2011
  • September 2011
  • August 2011
  • July 2011
  • June 2011
  • May 2011
  • April 2011
  • March 2011
  • February 2011
Categories
  • Books
  • Food for thought
  • Topika_Kinimata
  • Uncategorised
  • Uncategorized
  • Video
  • Απόψεις
  • Αρχείο Άρθρων
  • Βιβλιογραφία
  • Βιντεοθήκη
  • Εκδηλώσεις
  • Συνέλευση
  • Συνεντεύξεις – Τύπος
  • Χωρίς κατηγορία
Meta
  • Log in
  • Entries feed
  • Comments feed
  • WordPress.org
Apokoinou team. Powered by Ecogaia

loading Cancel
Post was not sent - check your email addresses!
Email check failed, please try again
Sorry, your blog cannot share posts by email.
 

Loading Comments...
 

You must be logged in to post a comment.